Vakıf Hakkında
Afrodisias Antik Kenti kazıları 1961 yılında, New York Üniversitesi için Prof. Kenan Erim’in kazı başkanlığında başlatılmıştır. Fotoğraf sanatçısı Ara Güler yolunu kaybettiği için geceyi geçirmek zorunda kaldığı Geyre Köyü’nde, çok değerli tarihi eserlerin köy meydanı ve köy içindeki her köşede, türlü şekillerde kullanıldığını görmüş, çektiği fotoğrafların National Geographic dergisinde yayınlanmasıyla bu tarihi kentin keşfini de sağlamıştır.
1991’deki vefatına kadar 30 yıl boyunca hayatını bu kazıya adamış, çok tutkulu bir Afrodisias âşığı olan değerli arkeolog Profesör Kenan Erim, Afrodisias’a ilk gelişini “bir evin köşe duvarını kaplayan Afrodit heykelini gördüğümde kendimden geçtim “diyerek anlatmıştır.
1961 yılında göreve başlayan Prof. Erim, 1986 yılında devlet desteğinin yanında, kazılara ve Afrodisias’a destek olacak bir Vakfın gerekliliğine olan inancıyla, sanat ve kültüre önem veren dostlarından yardım talep eder. Sevgi Gönül, Cemile Garan, Vural Gökçaylı, Abdurrahman Hancı, Yasemin Pirinçcioglu bu yardım talebi için bir araya gelir. Avukat Sennur Hamamcıoğlu tüzük ve kuruluş işlemlerini tamamlar ve ismini antik şehrin yanındaki Geyre köyünden alan “Geyre Vakfı – Afrodisias Kazıları” kurulur.
Afrodisyas antik kentinde kültür, bilimsel araştırma ve geliştirme konularında faaliyette bulunmayı ve Afrodisyas Antik kentinde devam eden kazı ve restorasyon çalışmaları için kaynak yaratmayı amaçlayan vakfın ilk başkanı emekli Büyükelçi Fuat Bayramoğlu’dur.
Vakıf, Afrodisyas Antik Kenti’nin korunarak yaşatılması amacıyla 2004 yılında Mimar Sinan Üniversitesi Şehir ve Planlama Bölümü ile birlikte Afrodisyas Koruma Planı için girişimlerde bulunmuş ve ön çalışma raporu hazırlatmıştır.
Fuat Bayramoğlu’nun ardından gelen, Geyre Vakfı’nın unutulmaz başkanı Sevgi Gönül’ün yaptığı büyük bir bağışla, dünyaca ünlü Sebasteion rölyeflerinin sergilendiği salonun inşaatı tamamlanmıştır. Tarihi mirasa son derece duyarlı bir yaklaşımla Mimar Cengiz Bektaş’ın projesine uygun olarak hazırlanan bu salonda Sebasteion Kabartmaları hikâyeleri ile birlikte sergilenmektedir. Her biri 10-20 parça halinde toprak altından çıkan bu kabartmalar, konunun uzmanı kişileri tarafından onarılarak ziyaretçilerin beğenisine sunulmaktadır. Bu onarım işi de yine Geyre Vakfı’nın katkıları ile gerçekleşmiştir.
Geyre Vakfı’nın övünç kaynağı olan ”Sevgi Gönül Salonu”, hâmilerinin isimlerinin yanı başlarında yer aldığı Sebasteion Rölyefleri ve Mavi At’a ev sahipliği yapmaktadır. Vakıf, bugüne kadar gerçekleştirdiği pek çok katkının yanı sıra, adı geçen kabartmaların bulunduğu ana mekân, Sebasteion Tapınağı’nın da anastylosis çalışmalarını (yapının yeniden ayağa kaldırılması) desteklemiş, 2010 yılı sonunda, bu tapınak da eski halini almıştır.
Geyre Vakfı, 17 Ocak 2008 tarih ve 2008/13159 sayılı T.C. Bakanlar Kurulu kararı ile kamu yararına çalışan vakıf statüsü kazanmıştır.
Şu anki kazı heyeti başkanlığını yapan Prof. R.R.R. Smith ve ekibinin çalışmaları sonucu, Güney Agora’daki etkileyici boyutlu “Havuz” kazısının sonuna yaklaşılmaktadır. Geyre Vakfı’na bağışlarda bulunan destekçilerimizin de katkılarıyla devam eden kazı, görkemli günlerindeki Palmiye Parkı’na ve havuz kenarlarını süsleyen sanat harikası heykellere kavuşacağı günleri heyecanla beklemektedir.
Havuzun karşısında ise Afrodisias Bazilikası ve değerli yer mozaikleri gün yüzüne çıkmaktadır. Hadrian Hamamlarının üstünün kapatılması ve müze avlusu için çalışmalar devam etmektedir. Sebasteion rölyefleri kopyalarının açık havada, antik çağdaki biçimleriyle ortaya çıkmalarını sağlayan Rölyef Anastolosis’i ve müze önündeki meydanda bulunan Portreler Duvarı’nın restorasyonu değerli bağışçılarımızın katkılarıyla hayata geçirilmektedir.
2017 yılında Afrodisias’ın Dünya Kültür Mirası listesinde yerini alabilmesi için gerekli olan Afrodisias Alan Koruma Planı, Vakfımız tarafından Mimar Sinan Üniversitesi’ne hazırlatılmıştır. Afrodisias’ın Dünya Kültür Mirasına layık olduğunun tescillenmesinde bu çalışmaların rolü büyüktür.
Yaz aylarında, Geyre Vakfının desteklediği “Afrodisias Arkeoloji Atölyeleri” ile gençlerimize ve çocuklarımıza arkeolojiyi sevdirmek, kültür mirasımıza sahip çıkmalarını sağlamak ve Afrodisias’ı anlatmak için çalışmalar yapılmaktadır.
Geyre Vakfı’nın kuruluşundan itibaren emeğini ve vaktini gönüllü olarak Afrodisias’a adayan vakıf üyeleri ve kazılara destek veren bağışçılarımız, antik kentin ortaya çıkması, eserlerin ve müzenin restorasyonu ile şehrin tanıtılmasında önemli katkılar sağlamışlardır.
Afrodisias Kazılarına maddi destek veren tüm bağışçılarımıza, kazıları ve restorasyonları büyük bir özenle yürüten kazı başkanı ve heyetine Geyre Vakfı adına sonsuz minnetlerimizi sunarız.
Afrodisias Hakkında
Hellenistik Dönem’e dair bilgilerin sınırlı olduğu Aphrodisias antik kenti Roma Dönemi’nde en parlak çağını yaşamıştır. Kaliteli mermer yatakları ve heykel ustalarıyla ünlü kent, Roma imparatorları için de heykeltıraşlık eserleri üretmiştir. MS. 7. yüzyılda Hıristiyanlık etkisine giren kentin adı Stavropolis (Haç kenti) olarak değiştirilmiştir.. Bizans Dönemi’nde önemini koruyan bu bölge için Karia adı kullanılmaya başlanmıştır. Antik Aphrodisias şehrinin harabeleri üzerinde yaşam devam ederken 1260 yılında Türklerin buraya egemen olması ile Karia olarak bilinen bölgenin ismi kente verilmiş ve GEYRE olarak varlığını sürdürmüştür.
Aphrodisias Aydın ilinde, Büyük Menderes Irmağı’nın (eski Maiandros) güneyinde, Dandalaz Irmağı (eski Morsynos) vadisinde ve deniz seviyesinden 600 m yükseklikte yer alır. Kent tarım alanları ve doğal kaynaklar -özellikle mermer yatakları- açısından zengin bir alanda kurulmuştur. Kentin mermer heykeltıraşları Roma İmparatorluk Dönemi’nde Akdeniz’in uzak yerlerine seyahat ettiler -Aphrodisiaslı bir heykeltıraşın imzası heykelin yüksek kalitesini gösteren bir onay damgasıydı-. Aphrodisiaslı en iyi ustalar Roma İmparatorları için çalışmıştır: imzalı Aphrodisias heykelleri Roma İmparatoru Hadrianus’un Tivoli’deki büyük villasında bulunmuştur. Daha sonraki dönemlerde Aphrodisiaslı heykeltıraşlar Konstantinopolis’teki yeni imparatorluk başkentine yüksek kaliteli mermer tedarikinde aktif rol oynamıştır.
Kent MS 2. yüzyıldan MS 5. yüzyıla kadar Aristoteles ve Neoplatonik felsefenin dikkat çekici bir merkeziydi. Aphrodite kültü MS 500’lerde yerini Hıristiyanlığa bırakmış ve yerleşme, 1200’lerde katedral kilisesi yıkılana ve kent istila edilene kadar güçlü bir Orta Bizans Dönemi yaşamıştır. Yerleşme daha sonra Selçukluların ve Osmanlıların yönetimine geçmiş ve Müslüman bir topluluğa ev sahipliği yapmıştır. Yerleşmenin üzerine kurulan Geyre köyü 1970’lere kadar aynı yerde varlığını sürdürmüş, bu tarihten sonra ise nüfusu antik kentin sur duvarları dışına, kuzeybatıya taşınmış ve yeni Geyre köyü bu alanda gelişmeye devam etmiştir.
Kent günümüzde verimli doğa ile istisnai şekilde iyi korunmuş kalıntıların çekici bir birleşimini sunmaktadır. Stadion, Tapınak-Kilisesi ve Hadrianus hamamları gibi büyük antik yapıların bazıları halen ayaktadır.
Aphrodisias’ta ilk kazılar 1904-1905 yıllarında Paul Gaudin tarafından yapılmıştır. 1961 yılında New York Üniversitesi adına Prof. Dr. Kenan Erim tarafından bilimsel anlamda kazılara başlanılmıştır. 1991 yılında Prof. Dr. Kenan Erim’in ölümünden sonra kazılara Prof. R. R. Smith başkanlığında devam edilmektedir. Eski Eserler ve Anıtlar Kurulunca 1976 yılında sur duvarlarından itibaren 1 km. I. derece, 1 km’den sonrada 250 ml’lik alan III. Derece sit alanı olarak ilan edilmiştir. Dolayısıyla buraya yerleşen meskenlerin 2/3’ ü sit alanı içerisinde kalmıştır.
Geyre Beldesi ilçe merkezine 13.km mesafede Ataeymir Kasabası, Ören, Yeşilyurt, Yazır, Işıklar, Palamutçuk köyleri ve Karacasu ilçe merkez yerleşim birimleriyle çevrilidir. 1486 hektar yüz ölçümde ortalama 600 mt yüksekliktedir. Çevresindeki yerleşim birimlerine göre yazları serin kışları da soğuk geçer.
Geyre Vakfı
Adres:Sadberk Hanım Müzesi Piyasa Cad. 25-29 Büyükdere / İSTANBUL
Telefon: 0 212 242 38 13
E-Posta: Afrodisias@geyrevakfi.org