Kan Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Kan; geçmişten günümüze sağlık ve yaşamın temel simgesi olarak görülmüş, modern tıpta ise tek kaynağı insan olan yaşamsal bir ilaç olarak kabul görmektedir. Kan vücudumuzun tek sıvı dokudur. Kalbe gelen kan pompalanarak damarlar içinde yol alır.
Damarlarımızda bir nehir gibi dolaşan kanın görevleri;
Taşıma Görevi:
Oksijenin akciğerlere taşınması, hormonlar, vitaminler, proteinler, karbonhidratlar gibi hayati öneme sahip maddelerin doku ve hücrelere taşınmasında ve aynı zamanda karbondioksit gibi zararlı gazların vücuttan uzaklaştırılmasında görev yapar. Kan, taşıdığı hormonlar, vitaminler ve inorganik maddeler aracılığıyla hücreler ve organlar arasında iletişimi ve düzeni sağlar.
Savunma Görevi:
Kan içerdiği çeşitli hücrelerin yardımıyla vücudu yabancı maddelerin, mikroorganizmların ve toksinlerin etkisinden korur.
Pıhtılaşma Görevi:
Kan, damar yapısında herhangi bir açıklık, yaralanma ve diğer kanama durumlarında, içerdiği trombosit ve pıhtılaşma faktörleri ile tıkaç ouşturarak olası kanamaları engeller.
Normal bir insan vücudunda 5000-6000 mL(5-6 lt) kan bulunmaktadır. Ortalama vücut ağırlığının %8’ini oluşturur
Düzenleme Görevi:
Kan, hücrelerin yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmesi için uygun ortamın oluşmasını sağlar. Bu amaçla kan, vücut sıvısının asit baz dengesinin düzenlenmesinde etkilidir. Vücut sıvısının düzenlenmesinde, hücre ve doku sıvılarının yoğunluklarının ve vücut ısısının sabit kalmasında görev alır.
Kan Yapısı:
- Alyuvarlar (Eritrositler)
- Akyuvarlar
- Kan pulcukları (Trombositler)
- Plazma
Bağışlamış olduğunuz 1 ünite tam kan 3 bileşene ayrılır. Kan bileşenlerinin saklama koşulları ve kullanım alanları birbirinden farklıdır.
Bağışladığınız 1 ünite kan 3 farklı hastanın hayatını iyileştirmektedir. Peki, kan ve kan bileşenleri nerede kullanılmaktadır?
Kansızlık olarak bilinen, çok çeşitli nedenlere bağlı olarak çıkan hastalıklar grubunun genel adıdır. Temel olarak sorun alyuvarlarda ve/veya alyuvarların içinde yer alan hemoglobinlerdedir (Hb)
Alyuvarlar ve hemoglobinin en önemli görevi oksijeni vücut içinde dokulara taşımak ve dokularda biriken karbondioksiti akciğerlere iletmektir. Kansızlığın şiddetine göre oksijenlenme bozulacağı için birçok rahatsızlık belirtisi ortaya çıkar.
En sık görülen kansızlık türü demir eksikliği anemisidir. Demir hemoglobinin yapı taşıdır ve oksijeni tutmakla görevlidir. Demir vücuda alınmıyorsa, alındığı takdirde vücut tarafından değerlendirilemiyorsa ya da kanama söz konusu ise demir eksikliği tablosu ortaya çıkar.
Demir eksikliği ve diğer tip anemiler ağır seyrettiğinde hastalara tedavi olarak kan ve kan bileşeni kullanılır.Talasemi
Akdenize kıyısı olan ülkelerde daha sık görülen kalıtsal bir kan hastalığıdır. Hemoglobin zincirinin yapımından sorumlu 2 genden birinin ya da her ikisinin kusurlu olması Talasemi hastalığının oluşumuna neden olur. Genlerden biri kusurlu olan kişi sağlıklıdır ancak taşıyıcıdır. (Talasemi minör) Kusurlu gen yapısı çocuklarına aktarılır. Söz konusu genlerin ikisinde de kusur varsa bu kişiler hastadır. (Talasemi majör)
Talasemi majör çocuklarda;
Hastalığın kesin tedavisi kemik iliği naklidir. Nakil dışında uygulanan tedavi hastanın yaşam süresinin ve yaşama kalitesini arttırmaya yöneliktir. Talasemili hastalar yaşamları boyunca kan ve kan bileşeni almak durumundadır.
Hemofili
Hemofili, önemsiz bir darbenin yarattığı sıyrıktan vücut dışına ya da içine kanamaya yol açabilen kalıtsal bir hastalıktır. Kalıtsal geçişte X cinsiyet kromozomundaki bir gen sorumludur.
Hastalığın sebebi, kanın pıhtılaşma mekanizmalarında rol alan, pıhtılaşma faktörü denilen plazma proteinlerinin eksikliğidir. İki tip hemofili vardır:
Hemofili B daha nadir görülür. Tedavi sürecinde eksik olan plazma proteini hastaya verilir. Hemofili A tedavisinde pıhtılaşma faktörlerinin yoğun olduğu kan bileşeni kullanılmaktadır.
Lösemi
Lösemi bir başka deyişle "kan kanseri", kemik iliğinin anormal hücrelerle dolması ile bu hücrelerin kana ve dokulara yayılması sonucu belirti veren kötü huylu bir hastalıktır.
Hastalığın belirtileri;
Hastalığın tanısı kan testleri ve kemik iliği biyopsisi ile mümkündür. Erken tanıda özellikle çocuklarda tedaviden olumlu sonuçlar alınabilmektedir. Tedavide kanser ilaçlarının yanı sıra kemik iliği nakli önemli yer tutmaktadır. Hastalara çoğunlukla kan ve kan bileşeni kullanılmaktadır.
Diğer: Kan fizyolojik yapısı itibariyle doku olmasının yanında diğer doku ve organlar arasında iletişim sağlamaktadır. Bu nedenle kullanım alanı oldukça geniştir. Yenidoğan ve kan hastalarının dışında kan ve kan bileşenlerinin kullanıldığı yerler:
Bağışlanan bütün kanlar dünya standartlarında tarama testlerine tabi tutulmaktadır. Kullanılan tarama testleri riskleri sadece minimuma indirir ve kanı alacak hastanın sağlığını korumak amacıyla yapılmaktadır.
PENCERE DÖNEMİ: AIDS ve hepatit gibi kan, cinsel yol ve anneden bebeğe bulaşan hastalıklar için bulaşın gerçekleştiği andan testlerde pozitif hale gelinceye kadar geçen ve tanı konulamayan ölü bir süre (Pencere Dönemi) söz konusudur. Pencere dönemindeki kişinin test sonuçları temiz görünmekle birlikte diğer insanlara bulaşma riski vardır.
Bu nedenle kan bağışı için başvuru yaptığınızda doldurduğunuz formdaki sorulara vereceğiniz dürüst ve samimi cevaplar en az tarama testleri kadar önemlidir.
Lütfen (herhangi bir şüpheniz dolayısıyla) yalnızca test sonucunuzu öğrenmek için kan bağışında bulunuyorsanız bunu yapmaktan kendinizi geri tutunuz!
Bağışlanan kanlara yapılan testler;
Türk Kızılay tarafından bağışlanan tüm kanlar MakroElisa testleri ile taranmakta olup, MakroElisa Testlerine ek olarak 30 Ekim 2014 tarihi itibari ile Nükleik Asid Amplifikasyon testleri de uygulanmaya başlamıştır.
Testlerin sonuçları negatif ise (infeksiyon tespit edilmemişse) size herhangi bir bildirim yapılmaz. Test sonuçlarında pozitiflik olursa, ek olarak doğrulama testleri yapılır. Doğrulama testinin de pozitif olması durumunda, doktorumuzla yüz yüze görüşerek bilgilendirilmeniz amacıyla kan bağışı merkezimize davet edilirsiniz. Görüşmeden sonra danışmanlık hizmeti alacağınız, takip ve tedavinizin yapılacağı ilgili sağlık kuruluşuna yönlendirilirsiniz. Bu işlemlerin tümü kan bağışçısının özel hayatına saygıdan dolayı “gizlilik” çerçevesinde yürütülür.Testlerin sonuçları negatif ise (infeksiyon tespit edilmemişse) size herhangi bir bildirim yapılmaz. Test sonuçlarında pozitiflik olursa, ek olarak doğrulama testleri yapılır. Doğrulama testinin de pozitif olması durumunda, doktorumuzla yüz yüze görüşerek bilgilendirilmeniz amacıyla kan bağışı merkezimize davet edilirsiniz. Görüşmeden sonra danışmanlık hizmeti alacağınız, takip ve tedavinizin yapılacağı ilgili sağlık kuruluşuna yönlendirilirsiniz. Bu işlemlerin tümü kan bağışçısının özel hayatına saygıdan dolayı “gizlilik” çerçevesinde yürütülür.
Tarama ve Doğrulama Laboratuvarı
Tarama Laboratuvarı, bağışlanan kanlara hem tıbbi hem de yasal açıdan zorunlu olan tarama testlerinin uygulandığı laboratuvardır. Bağışlanan tüm kanlar, Hepatit B, Hepatit C ve AIDS infeksiyonları MakroElisa ve Nükleik Asid Amplifikasyon testleri ile ve Sifilis (Frengi) yönünden MakroElisa testi ile taranmaktadır. Detaylı bilgi için tıklayınız...
Gruplama Laboratuvarı
Kan nakillerine kan grubu uygunluğu hayati önem taşır. Bu laboratuvarda bağışlanan kanların gruplarına bakılmaktadır. Detaylı bilgi için tıklayınız…
Kan Bileşeni Hazırlama Birimi
Kan yapısı itibariyle çeşitli hücresel elemanlardan oluşur. Kullanım alanlarına göre kanın bileşenlerine ayrıldığı laboratuvardır. Detaylı bilgi için tıklayınız…